Czynna ochrona bociana białego w latach 2022-2023

2024-01-11 16:24

Niedawno pożegnaliśmy 2023 rok. Za nami więc także ubiegłoroczny sezon lęgowy bociana białego. Najwyższy już zatem czas, by wszystkim zainteresowanym przekazać kolejne roczne sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyrodniczego "Bocian" w zakresie naszych starań na rzecz ochrony tego niezwykłego gatunku. Wczesną jesienią 2022 roku wysłaliśmy przeszło 80 pism do burmistrzów oraz wójtów miast i gmin z prośbą o podjęcie interwencji w sprawach 229 zagrożonych w różny sposób gniazd bociana białego. Każde pismo skonstruowaliśmy w ten sposób, by jego odbiorca łatwo znalazł w nim wszelkie informacje na temat tego, co, gdzie, dlaczego i w jaki sposób należy zrobić w opisanej kwestii. Pozwoliło to na skrócenie do minimum czasu na podjęcie odpowiednich działań. Nie każdy przedstawiciel władz samorządowych musi się przecież znać na zasadach czynnej ochrony. Każdorazowo, po wysłaniu pisma, potwierdzaliśmy telefonicznie fakt jego dotarcia do adresata. Przy okazji nawiązaliśmy wiele nowych, interesujących kontaktów, skutkujących zaproszeniem do przeprowadzenia gminnych projektów ochrony bocianich stanowisk. W rezultacie podjętych działań, udało się usunąć zagrożenia 102 gniazd, co stanowi około 45% zgłoszonych interwencji. Jest to więc wzrost zarówno ilościowy, jak i procentowy w stosunku do poprzedniego okresu, co bardzo nas cieszy.

Dodatkowo, w paru przypadkach, zwróciliśmy się o pomoc bezpośrednio do dyrektorów rejonów oraz kierowników posterunków energetycznych. Wysłaliśmy również kilka pism do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie w sprawach gniazd znajdujących się poza infrastrukturą energetyczną, którymi, mówiąc kolokwialnie, nikt, także po naszej interwencji, nie chciał się zająć. Jedna ze spraw zgłoszonych do RDOŚ, była jednocześnie zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z ustawy o ochronie zwierząt, poprzez to, że inwestor pewnej budowy doprowadził swoimi działaniami do zniszczenia czynnego gniazda bociana białego w sezonie lęgowym. Do zgłoszenia dołączyliśmy zdjęcia wykonane przez obserwatora bezpośrednio podczas wykonywania prac. Mamy nadzieję, że sprawa znajdzie swoje szczęśliwe rozwiązanie, to znaczy, że bocianie stanowisko zostanie odbudowane w najbliższym możliwym miejscu.

Razem z Panią Renatą Markowską, Prezes Fundacji "Noga w Łapę", dyskutowaliśmy o podjęciu działań mających doprowadzić do zmian w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Chodzi o fragment, cyt:"....zakaz usuwania gniazd... nie dotyczy usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych lub terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne". Tym samym,po powołaniu się na ten zapis, nie ma konieczności uzyskania zgody na likwidację gniazda. W okresie pozalęgowym praktycznie każdy może więc zlikwidować czynne gniazdo bociana białego. Nie ma przy tym obowiązku odtworzenia takiego stanowiska, ani nawet zgłoszenia takiej sprawy do RDOŚ. To powinno ulec zmianie, np. przez ustanowienie obowiązku odbudowy gniazda w najbliższym możliwym miejscu.

Jak wspomniałem w poprzednim sprawozdaniu, dzięki wsparciu Fundacji Orlen, zakupiliśmy platformy gniazdowe, które zostały zamontowane w gminie Domanice, w powiecie siedleckim, w miejscowościach: Przywory Duże, Przywory Małe (2 szt.), Podzdrój, Olszyc Szlachecki. Dzięki pomocy i zaangażowaniu strażaków z Państwowej Straży Pożarnej z Siedlec udało się odciążyć gniazdo znajdujące się na drzewie w miejscowości Domanice (gmina Domanice) oraz na słupie wolnostojącym w Starczewicach (gmina Korczew). Z przyjemnością informuję, że w 2023 roku rozpoczęliśmy współpracę z firmą Harden Construction. Jej efektem było pozyskanie przez nas środków na zakup 8 platform gniazdowych, z przeznaczeniem do montażu we wskazanych przez nas lokalizacjach na terenie gminy Zbuczyn, powiat siedlecki. Mamy nadzieję, że nasza współpraca będzie się dalej owocnie rozwijać.

Kwestia, na której chciałbym się na moment skupić, była sygnalizowana przeze mnie już w zeszłym roku. Chodzi o malejącą tolerancję mieszkańców wsi i miast na bliskie sąsiedztwo bocianich gniazd. Niestety, muszę stwierdzić, że tendencja ta nasiliła się również w minionym roku. Kilkukrotnie, tylko w ostatnim czasie, byliśmy niejako zmuszeni, by wystąpić do odpowiednich instytucji z wnioskami o zdjęcie gniazd ze słupów po sezonie lęgowym i zabezpieczenie ich przed odbudową stanowisk. Rozmowy z właścicielami posesji, którzy się tego domagali, były bardzo nieprzyjemne, a zgłaszający dawali do zrozumienia, że jeżeli nie postąpimy zgodnie z ich życzeniem, bocianom w następnym sezonie wprost może grozić niebezpieczeństwo... Coraz częściej też, prowadząc monitoring gniazd, spotykaliśmy się z sytuacją, gdy zamiast ujrzeć zabezpieczone na nasz wniosek gniazdo, widzieliśmy w tym miejscu zabezpieczony przez energetyków słup, ale przed siadaniem ptaków. Po gniazdach nie pozostał nawet ślad. Za każdym razem działo się tak na prośby mieszkańców. Głównym powodem, dla którego ludzie nie chcą mieć blisko siebie bocianich rodzin jest zanieczyszczanie przez nie odchodami dachów budynków czy powierzchni podwórek. Najczęściej dotyczy to ludzi młodych, którzy przejęli gospodarstwa po swoich dziadkach czy rodzicach i nie mają już w sobie tyle empatii wobec ptaków, co starsze pokolenia. Z drugiej strony, pocieszającym jest fakt, że z roku na rok rośnie liczba osób, które w różny sposób angażują się w ochronę bociana białego. Stąd coraz dłuższa lista podziękowań za pomoc, znajdująca się na końcu sprawozdania.

Poniżej przedstawiam listę gniazd bociana białego, które w wyniku podjętych przez TP 'Bocian" działań, zostały odpowiednio zabezpieczone i nie stanowią już zagrożenia dla zdrowia i życia bytujących w nich ptaków. Przedstawiony spis zawiera gniazda usytuowane przede wszystkim na infrastrukturze energetycznej.

Województwo mazowieckie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Budy-Zbroszki, gm. Winnica (jednocześnie montaż nowego słupa),

2. Wojnów, gm. Mordy,

3. Jadwisin, gm. Strachówka,

4. Stare Gumino, gm. Dzierzążnia,

5. Czerwonka-Folwark, gm. Wierzbno,

6. Dziarno, gm. Świercze,

7. Strzegocin, gm. Świercze,

8. Laski, gm. Łochów,

9. Czernie, gm. Goworowo (wspólnie z Fund. "Noga w Łapę"),

10. Popielów, gm. Liw,

11. Dąbrowa, gm. Korytnica,

12. Brańszczyk, gm. Brańszczyk,

13. Udrzyn, gm. Brańszczyk,

14. Trzcianka, gm. Brańszczyk,

15. Zbuczyn, gm. Zbuczyn,

16. Tęczki, gm. Zbuczyn,

17. Szydłówka, gm. Olszanka,

18. Wólka Soseńska, gm. Mordy,

19. Radzików Wielki, gm. Mordy,

20. Kiełczew, gm. Małkinia Górna,

21-22. Nowy Bartków, gm. Korczew,

23. Przywory Duże, gm. Domanice,

24-25. Przywory Małe, gm. Domanice,

26. Podzdrój, gm. Domanice,

27. Olszyc Szlachecki, gm. Domanice,

28. Gnaty-Wieśniany, gm. Winnica,

29. Dzięcioły Dalsze, gm. Sterdyń,

30. Dąbrowa, gm. Przesmyki,

31-32. Mokobody, gm. Mokobody,

33. Ostaszewizna, gm. Mokobody,

34. Niwiski, gm. Mokobody,

35. Korczew, gm. Korczew,

36. Nakory, gm. Suchożebry,

37. Borki-Paduchy, gm. Wiśniew,

38. Mroczki, gm. Wiśniew,

39. Niskie Wielkie, gm. Chorzele,

40. Opaleniec, gm. Chorzele.

B. odciążenie zbyt dużych i ciężkich gniazd, zagrożonych destrukcją:

1. Pułtusk, gm. Pułtusk,

2. Nowe Kucice, gm. Dzierzążnia,

3. Sulkowo, gm. Świercze,

4. Chmielewo, gm. Świercze,

5. Drożdżyn, gm. Sochocin,

6. Ręczaje Polskie, gm. Poświętne,

7. Żelazów, gm. Korytnica (zbyt duże gniazdo przeniesione, stary słup zabezpieczony),

8-9. Trzcianka, gm. Brańszczyk,

10. Stare Budy, gm. Brańszczyk,

11. Grochówka, gm. Zbuczyn,

12. Radzików-Stopki, gm. Mordy,

13. Nowe Skaszewo, gm. Gzy,

14. Bogdany Wielkie, gm. Chorzele.

C. Wymoszczenie materiałem gniazdowym pustych platform:

1. Udrzynek, gm. Brańszczyk,

2. Niemiry, gm. Brańszczyk,

3. Ostaszewo-Włuski, gm. Gzy,

4. Begno, gm. Gzy.

D. Inne realizacje (poza infrastrukturą energetyczną):

1. Domanice, gm. Domanice- odciążenie gniazda dzięki uprzejmości PSP Siedlce.

2. Starczewice, gm. Korczew, j.w.

3. Jadwiniew, gm. Poświętne- przeniesienie gniazda w lepsze miejsce.

4. Wiktoryn, gm. Zatory- montaż drewnianej platformy na słupie wolnostojącym.

5. Brańszczyk, gm. Brańszczyk- przeniesienie gniazda z budynku plebanii na słup wolnostojący.

Województwo warmińsko-mazurskie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Dworzec, gm. Biskupiec,

2-5. Botowo, gm. Biskupiec,

6. Głuch, gm. Wielbark,

7-12. Rumy, gm. Dźwierzuty,

13. Sterławki Wielkie, gm. Ryn.

B. odciążenie zbyt dużych i ciężkich gniazd, zagrożonych destrukcją:

1. Nowa Wieś, gm. Purda,

2. Rumy, gm. Dźwierzuty.

C. Wymoszczenie materiałem gniazdowym pustych platform:

1. Rudziska, gm. Biskupiec,

2. Botowo, gm. Biskupiec.

D. Inne realizacje (poza infrastrukturą energetyczną):

1. Zembrzus, gm. Janowo- odciążenie gniazda, pionizacja słupa wolnostojącego (na terenie Koła Łowieckiego),

2. Kozłowo, gm. Sorkwity- montaż platformy z wyściółką na słupie wolnostojącym.

Województwo lubelskie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Fiukówka, gm. Krzywda,

2-5. Zembry, gm. Trzebieszów,

6. Mikłusy, gm. Trzebieszów,

7. Zaolszynie, gm. Trzebieszów,

8. Tłuściec, gm. Międzyrzec Podlaski,

9. Łuniew, gm. Międzyrzec Podlaski.

C. Wymoszczenie materiałem gniazdowym pustych platform:

1. Jakusze, gm. Trzebieszów,

2. Kożuszki, gm. Międzyrzec Podlaski.

Województwo łódzkie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Marcelów, gm. Szczerców.

D. Inne realizacje (poza infrastrukturą energetyczną):

1. Stryje Księże gm. Łask (odciążenie gniazda na słupie wolnostojącym).

Województwo kujawsko-pomorskie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Rogóźno, gm. Rogóźno.

B. odciążenie zbyt dużych i ciężkich gniazd, zagrożonych destrukcją:

1. Wólka, gm. Skępe.

Województwo podlaskie:

A. montaż platform gniazdowych wraz z wyściółką gniazdową w miejscach, gdzie gniazda znajdowały się bezpośrednio na przewodach czynnych linii elektroenergetycznych:

1. Złotoria, gm. Choroszcz.

B. odciążenie zbyt dużych i ciężkich gniazd, zagrożonych destrukcją:

1. Złotoria, gm. Choroszcz.

Województwo świętokrzyskie:

D. Inne realizacje (poza infrastrukturą energetyczną):

1. Rytwiany, gm. Rytwiany (odtworzenie gniazda na słupie wolnostojącym).

Województwo pomorskie:

1-2. Główczyce, gm. Główczyce (stworzenie dwóch nowych stanowisk na słupach wolnostojących).

W przypadku kilku lokalizacji z przedstawionej listy, interwencje podejmowały również inne organizacje przyrodnicze. Bardzo się z tego cieszymy. Najważniejszy przecież jest fakt, że zyskały na tym same bociany.

W 2024 roku odbędzie się kolejny Międzynarodowy Spis Bociana Białego. To bardzo ważna akcja, odbywająca się co 10 lat. Poprzedni Spis, z 2014 roku, wykazał, w porównaniu do tego z 2004 roku, około 20 % spadek populacji bociana białego w skali całej Polski. Dlatego tak ważne jest szczegółowe przeprowadzenie Spisu w bieżącym roku. W Polsce jest prawie 2200 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich (nie licząc miejskich). Każdą gminę trzeba będzie dokładnie objechać pod kątem lokalizacji gniazd bocianich. Dostępna ma być aplikacja do pobrania na telefon, ułatwiająca dokonanie Spisu. Stąd wielka prośba do wszystkich miłośników bocianów o zgłaszanie się jako wolontariusze do wojewódzkich koordynatorów akcji. Informacje na ten temat będą się pojawiać w social mediach.

Jak zwykle na koniec sprawozdania przekazuję podziękowania osobom i instytucjom, które w minionym roku bardzo przysłużyły się sprawie czynnej ochrony bociana białego, czy to poprzez remonty bocianich stanowisk, czy poprzez pomoc poszkodowanym w wypadkach ptakom, czy też prowadząc różnego rodzaju działalność edukacyjną w przedszkolach, szkołach, Gminnych Ośrodkach Kultury i innych instytucjach samorządowych.

Szczególnie dziękuję więc Mirosławowi Rzępale (TP "Bocian"), Kamilowi Piwowarczykowi ("Szansa dlla Bociana"), Arturowi Paulowi ("Pomagam Bocianom"), Anecie Gajko (PTOP Białystok), Renacie Markowskiej (Fund."Noga w Łapę"), Jerzemu Sikorskiemu (gm. Boguty-Pianki), Hannie Chromińskiej (gm. Małkinia Górna), Elżbiecie Kostce (radnej gm. Biskupiec, pow. olsztyński), Annie Garczyńskiej (gm. Rytwiany), Markowi Łęgowskiemu (gm. Iława), Krzysztofowi Kłodowskiemu (gm. Iława), Agnieszce Narowskiej, Dariuszowi Pawlakowi, Ewelinie Chmielewskiej, Pawłowi Kwietniowi ("Kelfield" Sp. z o.o.), Annie i Piotrowi Konasiuk (Siedlce), Katarzynie Godlewskiej (Liw), Krzysztofowi Waszkiewiczowi (radnemu gm. Płoniawy-Bramura), mł. bryg. Wojciechowi Jurzykowi (PSP Siedlce), kpt Łukaszowi Goławskiemu (PSP Siedlce), Zbigniewowi Wysockiemu (gm. Dzierzążnia), Barbarze Janik (gm. Szczerców, Krzysztofowi Stefaniukowi (gm. Huszlew), Burmistrzom: Biskupca (pow. olsztyński), Pułtuska, Choroszczy, Nasielska, Łochowa, Mordów, Łasku, Wójtom gmin: Dźwierzuty, Brańszczyk, Świercze, Domanice, Zbuczyn, Paprotnia, Korczew, Winnica, Pokrzywnica, Gzy, Siedlce, Zatory, Szczerców, Pabianice, Pracownikom Referatów i Wydziałów Ochrony Środowiska Urzędów Miast i Gmin. Dziękuję również dr Agnieszce Czujkowskiej i zespołowi z Ptasiego Azylu w zoo w Warszawie, kierownictwu RE Siedlce i Ostrołęka, kierownikom PE Przasnysz i Lipsko PGE Dystrybucja S.A., kierownictwu Działu Zarządzania Eksploatacją Ciechanów Energa-Operator S.A., Komendantowi Miejskiemu PSP w Siedlcach, Pani Anecie Adamskiej zastępcy Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie.

Wszystkim miłośnikom bocianów składam życzenia wszelkiej pomyślności w Nowym-2024-Roku!

Jeżeli chcesz wesprzeć nasze działania, przekaż darowiznę na ochronę bociana białego!

Tekst: Krzysztof Szelhaus (koordynator ochrony bociana białego)

Autorzy zdjęć: Krzysztof Szelhaus, Barbara Janik, Mirosław Rzępała

e-mail: krzysztof.szelhaus@bocian.org.pl