Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”, Stowarzyszenie „Centrum Ochrony Mokradeł” – „CMok”, Fundacja „Ja Wisła”, Kampinoski Park Narodowy, Zespół Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego, Burmistrz Proszowic, Związek Hodowców Drobnego Inwentarza, Tylko Jeep Klub Polska, Mercedes Off Road Club – „M-ORC”, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Razem dla Rozwoju Regionu Sochaczewskiego zapraszają do udziału w „Dniach Wierzby Głowiastej 2008”.

Od wieków wierzby głowiaste wrosły w polski krajobraz. Często spotkać je można w dolinach rzek, na miedzach wśród pól i łąk oraz w bezpośredniej bliskości zabudowań. Szczególnie chętnie sadzone były przez osadników na terenach zalewowych, to właśnie przybysze z Holandii i Niemiec potrafili żyć i pracować zgodnie z rytmem rzek, a wierzby pełniły w ich gospodarstwach ważne funkcje. Nie tylko dostarczały budulca na płoty zatrzymujące żyzne namuły podczas wylewów rzeki oraz opału. W czasie powodzi, posadzone wokół gospodarstw zabezpieczały je przed niszczącym pochodem lodów czy niesionymi z nurtem rzeki powalonymi drzewami. Z czasem stały się ważnym elementem krajobrazu kulturowego oraz cennym środowiskiem przyrodniczym.

Najczęściej sadzone i ogławiane są u nas wierzba krucha i wierzba biała. Są to gatunki szybko rosnące, o miękkim, łatwo próchniejącym drewnie. Już w wieku kilkunastu lat od posadzenia możemy uzyskać doskonałe siedlisko dla dzikich zwierząt. W wyniku systematycznego ścinania pędów na stałej wysokości, tworzy się charakterystyczna „głowa wierzbowa” – zgrubienie z licznymi dziuplami i szczelinami – zamieszkiwane przez wiele gatunków ptaków. Są to nie tylko pospolite dziuplaki, takie jak sikory, wróble, szpaki, kawki, pliszki, ale także coraz rzadsze dudki, pójdźki, puszczyki czy kraski. Gęste wierzbowe pędy i obszerne dziuple dają też schronienie kaczkom krzyżówkom, drozdom, gołębiom grzywaczom, spotkać też można na ogłowionych wierzbach gniazda bocianie. Żerują na niej owady przyciągające liczne ptaki. Miękkie drewno ułatwia kucie dziupli nie tylko dzięciołom, ale też np. sikorom czarnogłówkom. Wnętrze wypróchniałych wierzb często zasiedlają coraz rzadsze trzmiele – drugi z najważniejszych po pszczołach zapylacz roślin. Dla wielu innych rzadkich i chronionych gatunków owadów to cenne na terenach rolniczych siedlisko. Wierzby dostarczają pożywienia i ukrycia także ssakom. Z ukryć w popękanych pniach korzystają zające, jeże i liczne drobne gryzonie. W próchnie zimują padalce. Na przedwiośniu pyłek z kwiatów wierzbowych jest ważnym pożytkiem pszczelim. Sielski krajobraz z licznymi szpalerami wierzb głowiastych ma też duże znaczenie kulturowe. Kojarzony jest nie tylko z Żelazową Wolą i muzyką Chopina, wielu malarzy uwieczniało go na swoich płótnach, są też wdzięcznym obiektem fotografii przyrodniczej.

Przez wieki, pod wpływem fantastycznych kształtów wierzbowych głów powstawały liczne legendy i baśnie. Już w czasach pogańskich uważano wierzby za drzewa płodności, a współcześnie z pędów z baziami wykonuje się palemki wielkanocne. Nic zatem w tym dziwnego, że wierzba uważana jest za najbardziej „polskie drzewo”, tak jak bocian biały jest najbardziej „polskim ptakiem”. Zarówno wierzba głowiasta jak też i bocian są umieszczone w logo Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”, co tym bardziej motywuje nas do troski o nie. Coraz mniej gospodarzy sadzi „żywokoły” na swoich miedzach, coraz mniej jest miedz… Wiele wierzb wycięto, aby ułatwić sobie uprawę roli sprzętem mechanicznym, a pozostałe często wypalane są przez wandali. Liczne gatunki ptaków związane z krajobrazem rolniczym i dziuplami gwałtownie zmniejszyły swą liczebność - np. pójdźka, dudek. Warto więc zadbać o to, co przyciąga zwierzęta jak i fascynuje ludzi. Jeśli w swojej okolicy znacie takie miejsca, gdzie trzeba już ogławiać wierzby, a nikt od dawna tego nie robi, zachęcamy do porozumienia się z właścicielami gruntów i wspólnego zorganizowania ogławiania wierzb. W marcu i kwietniu proponujemy zorganizowanie sadzenia wierzb. Jednocześnie prosimy o nadsyłanie relacji z przeprowadzonych akcji.

W roku 2008 w związku z dużym zainteresowaniem ochroną wierzb głowiastych postanowiliśmy zmienić nazwę akcji z ‘dzień’ na „Dni Wierzby Głowiastej”.

PLAN DZIAŁAŃ:

2 luty 2008

Ogławianie wierzb na terenie dawnej wsi Karolinów w zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. Wieś od kilkunastu lat jest już niezamieszkała, o dawnych czasach przypominają jeszcze właśnie wierzby głowiaste, nieliczne drzewa owocowe, oraz ziemianki pozostawione dla nietoperzy. Wciąż też pomimo postępującej sukcesji roślinnej jest to teren otwarty, a od bieżącego roku część łąk będzie wykaszana.
Organizator: TP „Bocian”, Kampinoski Park Narodowy, Tylko Jeep Klub Polska, kontakt do organizatora: Adam Tarłowski tel. 606 277 567

Program dnia:
Godz. 9.00 – zbiórka pod Muzeum Puszczy Kampinoskiej w Granicy koło Kampinosu. Tam pozostawiamy samochody osobowe, przesiadamy się do terenowych, między innymi jeepów z „Tylko Jeep Klub Polska” i jedziemy w niedostępne miejsca Karolinowa. (Uwaga: obowiązuje limit samochodów terenowych! Kierowcy chętni do udziału w akcji proszeni są o zgłoszenie się wcześniej do organizatora).
Godz. 9.30 – 14.30 ogławianie wierzb w Karolinowie.
Godz. 15.00 – ognisko kończące akcję w Górkach Kampinoskich przy leśniczówce, prowiant we własnym zakresie. (osoby pragnące przenocować proszone są o wzięcie karimat i śpiworów)

9 luty 2008

Ogławianie wierzb w Podbieli i okolicach, na terenie Bagna Całowanie (Gmina Celestynów, Mazowiecki Park Krajobrazowy). Problemy ochrony przyrody w tym miejscu to głównie zaniechanie użytkowania dawnych łąk, zaniechano też ogławiania i sadzenia wierzb.
Organizator: Stowarzyszenie „Centrum Ochrony Mokradeł” – „CMok”, TP „Bocian”, Mazowiecki Park Krajobrazowy, kontakt do organizatora: Filip Jarzombkowski tel.: 500 118 029.

Program dnia:
Godz. 10.00 – zbiórka pod remizą Ochotniczej Straży Pożarnej w Podbieli.
Godz. 10.00 – 15.00 ogławianie wierzb w Podbieli i na okolicznych łąkach w miejscach uzgodnionych z właścicielami gruntów.
Godz. 15.00 – ognisko kończące akcję (prowiant na ognisko zapewniają organizatorzy).

16 luty 2008

Ogławianie wierzb na łąkach pod Brochowem (gmina Brochów, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie), a jeśli ich tam zabraknie również w Przęsławicach. Brochów to miejsce chrztu Fryderyka Chopina, urodzonego w pobliskiej Żelazowej Woli, nieodłącznie związanego z wierzbami głowiastymi…
Organizator: Fundacja „Ja Wisła”, TP „Bocian”, Mercedes Off Road Club „M-ORC”, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Razem dla Rozwoju Regionu Sochaczewskiego. Kontakt do organizatora: Przemek Pasek tel.: 502 276 612

Program dnia:
10.00 – zbiórka pod kościołem w Brochowie.
10.00 – 15.00 ogławianie wierzb na łąkach w okolicy Brochowa i ewentualnie Przęsławic. Transportem i pomocą służą miłośnicy off-roadu.
15.00 – tradycyjnie ognisko na zakończenie akcji.

23 luty 2008

Proszowice (gmina Proszowice, powiat proszowicki, woj. małopolskie). Powiat proszowicki leży nad Wisłą, podobnie jak na Mazowszu wierzby głowiaste są ważnym elementem jego krajobrazu rolniczego, jednak wielu gospodarzy z różnych przyczyn, czasami z powodu podeszłego wieku zaniechało ogławiania. Organizatorzy chcą mieszkańcom przypomnieć ten zwyczaj.
Organizator: Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian", Burmistrz Proszowic, Związek Hodowców Drobnego Inwentarza. Kontakt do organizatora: Waldemar Bucki tel.: 504 913 070

Program dnia:
8.30 – zbiórka na rynku w Proszowicach.
9.00 – wyjazd uczestników na wyznaczone miejsce akcji w Opatkowicach. Omówienie bezpiecznej akcji ogławiania i przydzielenie do grup.
11.30 – przerwa na drugie śniadanie.
15.00 – zakończenie akcji, ognisko w plenerze.
W programie przewidziano również gry i konkursy z nagrodami, a także przyjęcie nowych członków do Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”.

Kampinoskie Powiśle. Fot. Grzegorz Okołów